Ekonomist ve Yeniçağ Gazetesi müellifi Prof Esfender Korkmaz, 20 Şubat tarihli “En ağır kriz, Türkiye’nin yoksullaşmasıdır” başlıklı makalesinde gelir dağılımında bozukluğun tedavi edilebilecek bir sorun olduğunu, fakat 2 nedenden ötürü Türkiye’nin süratle ebedi fakirleşme evresine yaklaştığını gözledi. Makaleden çarpıcı paragraflar şöyle:
Türkiye’de varlıklı yoksul farkının açılması, yani gelir dağılımı bozulması ülkenin fakirleşmesine neden olmaz. Zira, gelir dağılımının bozulması GSYH’ içinde bir transferdir. Gelir ve servet ülke içinde kalır. Bir diğer iktidar gelir dağılımını düzeltici toplumsal siyasetler uygular. Vakit içinde gelir dağılımı düzelir. Ancak bir ülkenin dış ekonomik münasebetlerde kaybetmesi ve farklı yollardan yurt dışına döviz çıkışı, beşeri sermaye çıkışı (Beyin Göçü) ülkenin fakirleşmesi demektir ve telafi edilemez.
Bu nedenle Türkiye’nin en büyük ekonomik sorunu ülkenin çok süratli fakirleşmesidir.
Cari açık potansiyel büyümeyi negatif etkiler
Cari açığın finansmanı, şayet direkt yabancı yatırım sermaye girişi ile yapılırsa, kısmen sürdürülebilir. Zira direkt yabancı yatırım sermayesi uzun periyotlu bir döviz girişi demektir. Fakat Türkiye ye direkt yabancı yatırım sermayesi gelmiyor. Bu nedenle cari açığı dış borçla finanse ediyoruz. Bu nedenle ülke riski artıyor ve dış borçlanma maliyeti artıyor. Cari açık sürdürülemiyor. Döviz muhtaçlığı ve kur şokları yaşanıyor.
Dahası yatırım malı ve teknoloji ithalatı için dış açık vermiş olsaydık, bu yatırımlar dış borcu ödemekte tesirli olurdu. Biz aramalı ve tüketim malı ithalatı nedeniyle borçlanıyoruz.
Kaynak kaybı, büyümeyi düşürdü. 2024 ve bu sene yüzde 3 dolayında düşük büyüme yaşayacağız.
Fert başına büyüme daha da düşük kalacak. Bir iktisatta gelir artışını fert başına büyüme gösterir. Fert başına büyümenin düşük kalması, iktisatta tasarrufların ve servet birikimin düşük olması demektir. Birebir vakitte dış borlarımızı ödemek için evvel gelir yaratmamız, sonra bu geliri dövize çevirmemiz gerekir.
Güven sorunu nedeni ile tasarruflarımız yurt dışına çıkıyor
Büyük şirketler yatırımlarını yurt dışına taşıyor. Çin yurt dışında yatırım yapar lakin Türkiye döviz fazlası olmadığı ve durum açığı olduğu için, sermaye ihraç edecek durumda değil. Yurt dışında yatırım döviz çıkışı demektir.
2024 yılında, portföy yatırımları için 9,5 milyar dolar, direkt yatırımlar için 6,6 milyar dolar ve net yanılgı ve noksan kaleminden kaynağı bilinmeyen 12,7 milyar dolar çıktı.
Beyin göçü hızlandı
Bir insan yetiştirmek, uzman yapmak, bir fabrika kurmaktan daha zordur. Daha da kıymetlidir. Hele hele çağımızda, artık makine ikinci planda kalmıştır. Aslında vasıflı insan olmazsa, sermaye de olsa, fabrika kuramazsınız, teknoloji üretemezsiniz.
Vasıflı iş gücü yetiştirmek için her ülke büyük kaynaklar ayırır. Bir ülkenin yetiştiği vasıflı beşerler, gençler, bilim adamları, doktor, mühendis, başka ülkeye gidip, orada kalıp çalışmaya başlarsa, bu katlanılan maliyetin atıl kalması demektir. Bu biçimdeki insanların göçüne “Beyin göçü (brain drain)” deniliyor.
Bir insanı eğitiyorsunuz, uzman yapıyorsunuz, masraf yapıyorsunuz sonra bu yatırımı beyin göçü yoluyla öbür ülkeye ikram ediyorsunuz, Yani maliyetini siz karşılıyorsunuz, yararını gelişmiş ülkeler görüyor.
Sonuç
22 yıldır devam eden kan kaybına, dünyada sırf Türkiye dayanabilirdi. Demek ki ülkemiz sandığımızdan fazla kaynağa ve servete sahiptir.
Bir siyasi iktidar bilmeden iktisada bu kadar ziyan verebilir mi? Şayet yönetemiyorsa biz neden farkında değiliz?
Muhalefet halk fakirleşti diyor, doğrudur. Fakat daha ağırı ülkenin fakirleşmesidir. Ben sık yazıyorum, lakin gündeme getiren olmuyor.
Toplum ve medya, borsa, döviz, altın üzere günübirlik finans, üçgeni içine sıkışıp kaldı. Ülkenin geleceğini göremiyor.